Агаарын бохирдлын улмаас нэг жилд дунджаар гурван сая гаруй хүн нас барж байгаагийн 1.7 сая нь хүүхэд байдаг тухай Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага мэдээлжээ. Агаарын бохирдлоос үүдэлтэй нас баралтын тоогоороо жилдээ нэг сая орчим хүн нас барж байгаагаар БНХАУ тэргүүлж буй бол Энэтхэг Улс агаарын бохирдлын улмаас дунджаар 600 мянга орчим хүн амиа алддаг тул жагсаалтын хоёрдугаарт буюу БНХАУ-ын дараа бичигдэж байна. Гэтэл агаарын бохирдлын төвшин, үүнээс үүдэлтэй нас баралтын үзүүлэлтүүд хоорондоо ялгаатай. Тухайлбал, Хятад Улс нь агаарын бохирдол хамгийн ихтэй арван улсын сүүлчээр бичигддэг. Энэтхэг Улс ч гэсэн хамгийн их агаарын бохирдолтой 10 улсын ес болон аравдугаарт бичигддэг. Гэсэн хэдий ч энэ хоёр улс агаарын бохирдлоос үүдэлтэй нас баралтын тоогоороо дэл­хийд тэргүүлж байгаа юм. Энэ нь хүн амын өндөр нягтаршилтай холбоотой ажээ. Бензин, дизель хөдөлгүүрт автомашины утаа болон нүүрсхүчлийн хийн хаягдлын уршгаар өнөөдөр дэлхийн 2100 гаруй хотод агаарын бохирдол хэвийн хэмжээнээс давсныг Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас анхааруулж байна. Тухайлбал, Их Британийн 69 хотын 44-ынх нь агаар мандал дахь хорт хийн хаягдлын хэмжээ Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас тогтоосон хэмжээнээс их байгаа аж. 2015 оны байдлаар Азийн 21 оронд 803 мянган хүн нүүрсний хорт хий ялгарлын уршгаар амиа алджээ.

Түүнчлэн 2000-2016 оны хооронд агаарын хэм 0.9 цельсээр нэмэгдсэн бөгөөд мэргэжилтнүүд эх газар далайгаас хурдан дулаарч байгааг онцолж байна. Агаарын дулааралтай холбоотойгоор өндөр настнуудын өвчлөл 125 саяар нэмэгдсэний зэрэгцээ гадаа ажиллах боломж 5.3 хувиар буурчээ. Цаг уурын өөрчлөлтийн эсрэг арга хэмжээ авч буй улс орон нэмэгдэж байгаа ч тэдний ихэнх хувийг өндөр хөгжилтэй орон эзэлж байгаа юм. Улс орнууд цаг уурын өөрчлөлттэй тэмцэхийн тулд тээврийн хэрэгсэл, эрчим хүч, эрүүл мэндийн үйлчилгээгээ сайжруулж байгаа. Энэ ажлын хүрээнд хатуу түлшний хэрэглээг багасгаж, цахилгаан хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгслийг хэрэглээнд нэвтрүүлж, дахин сэргээгдэх эрчим хүч ашиглах болсон. Цахилгаан хөдөлгүүрт автомашины борлуулалт жил бүр 77 саяар нэмэгдэж байгаа боловч дэлхий дахинд ердийн бензин болон дизель хөдөлгүүртэй 1.2 тэрбум автомашин байгаа юм байна. Агаар мандал дахь нүүрстөрөгчийн хэмжээ XVIII зуунд эхэлж хувьсгалаас хойш 35 хувиар өссөн бөгөөд харин нүүрстөрөгчийн концентраци өнгөрсөн 650 мянган жилд тохиож байгаагүй хамгийн өндөр цэгтээ хүрчихээд байгаа ажээ. Дэлхийн улс орон бүр агаарын бохирдлын эсрэг тэмцсээр буй ч дорвитой үр дүнд хүрэхгүй хэвээр байна.

Тухайлбал, Франц, Парис болон ойролцоох хотод автомашинуудыг тэгш, сондгой дугаараар нь явуулж, 20 км/цагаас илүү хурдтай явахыг хориглосон байна. Энэ журмыг зөрчсөн иргэдийг торгож, хүмүүсийг автомашинаа гэртээ үлдээхэд нь дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор нийтийн тээврээр үнэгүй зорчуулж, гэрийнх нь ойролцоо үнэгүй зогсоол барьж өгчээ. Нийтийн тээвэрт чихцэлдээн үүсгэхээс сэргийлж тээврийн компаниудыг нэмэлт суудал гаргах үүрэг өгчээ. Мөн 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс ил зуухны хэрэглээг хориглосон байна. Грекийн Афин хот гурван талаараа уулсаар хүрээлүүлсэн бөгөөд салхигүй, тогтонги цаг агаартай байдаг. Тиймээс агаар дахь тоосонцрын агууламж шоо метрт 150 микрограммаас хэтэрдэг байна. Хүн амын ядуу давхаргынхан утааны улиралд цахилгааныхаа төлбөрийг төлж чадахгүй учраас Засгийн газраас зуух, ил зуухны оронд цахилгаан халаагуур хэрэглэсэн нөхцөлд тарифыг 70 хувиар хөнгөлдөг байна. Харин Шинэ Зеланд дэлхийн цаг уурын өөрчлөлт цаашлаад агаарын бохирдолтой тэмцэх зорилгоор жилд 100 сая мод тарихаар төлөвлөжээ. Жилд 100 сая мод тарьснаар тус улс 2050 он гэхэд цахилгаан станцуудаас ялгарч байгаа нүүрсхүчлийн хийн хэмжээг багасгаж, нүүрстөрөгчийн хэмжээг тэнцвэржүүлнэ гэж үзэж байгаа аж. Шинэ Зеландын Ерөнхий сайд Жасинда Ардерн ирэх дөрвөн жилийн хугацаанд шийдвэрлэх асуудлын тэргүүлэх чиглэлээрээ уур амьсгалын өөрчлөлтийг нэрлэжээ. Энэ ч утгаараа хийж хэрэгжүүлэх эхний алхам нь жилд 100 сая мод тарих хөтөлбөр ажээ. Ингэхдээ хөрсний ашиг шим нь багассан хөдөө аж ахуй болон мал аж ахуйн бүсийг моджуулахаар төлөвлөжээ. Олон улсын эрчим хүчний агентлагийн мэдээлж буйгаар дэлхийн улс орнууд агаарын бохирдлын эсрэг дорвитой арга хэмжээ авахгүй бол 2050 он гэхэд агаар дахь бохирдлын хэмжээ 130 хувиар нэмэгдэх гэнэ.

Ц.ДАВААСАМБУУ