Засгийн газарт ипотекийн зээлийн эх үүсвэрийг шилжүүлэх гэж байгаатай холбогдуулан орон сууцны зээлийн урьдчилгаа 30 хувийг багасгах боломжийг судлах ажлын хэсэг байгуулсан нь иргэдийн сонорыг мялаасан мэдээлэл байлаа. Үүнийг Монголбанк төдийлэн сайшаадаггүй. Учир нь, олон улсад ипотекийн зээлийг боломжийн сайн бүтээгдэхүүн гэж үздэг ч урьдчилгаа 30 хувийг жишиг шалгуурт тооцдог тухай банкныхан хэлдэг билээ. Энэ талаар эдийн засагчдын байр суурийг сонирхсон юм.

Тодорхой хугацаанд урьдчилгааны хувийг багасгаж болох л юм

/Эдийн засгийн ухааны доктор, профессор Г.Баттулга:/

-Ипотекийн зээлийн урьдчилгааг бууруулах талаар ярьж эхэллээ. Үүнд та ямар санал бодолтой байна вэ?

-Аливаа зүйлийн үнэ ханш зах зээлийнхээ жамаар л явбал зохистой. Барилгын салбарт бэлэн байгаа 10 мянга гаруй орон сууц эзнээ хүлээж байна гэж сонссон. Хэрэв урьдчилгааг багасгах дээрээ тулсан бол тухайн орон сууцны ам метрийн үнэ бас буурна гэж ойлгож болмоор. Гэтэл барилгын компаниуд үнэ ханшаа буулгах эсэх нь эргэлзээтэй. Манайхан чинь нэгэнт өсгөсөн үнийг буулгах дургүй улс шүү дээ. Хэрэв буулгадаг бол энэ ажил тодорхой үр дүнд хүрч, мөнгөний эргэлт сайжрах, барилгын салбарын “царцаа”-г гаргах сайн хувилбар байж магадгүй л юм.

-“Цусны эргэлт” нь сайжирна гэсэн үг үү?

-Тийм. Эхний удаад ямартай ч эдийн засагт сайнаар нөлөөлж, иргэдийн худалдан авах чадварыг нэмэгдүүлнэ. Тэдний амьдрах орчин нөхцөл сайжрахаас гадна утааны бохирдол ч багасахад нөлөөтэй. Гэхдээ энэ арга хэмжээг удаан үргэлжлүүлбэл хүндхэн байгаа манай эдийн засагт таатай байж чадахгүй. Урт хугацааны эргэн төлөлт нь барилгын компани цаашлаад банкны салбарт ч сөргөөр нөлөөлж болзошгүй юм. Тиймээс богино хугацаанд үр дүнтэй ашиглаж болох эдийн засгийн нэг л арга хэмжээ гэж харж байна.

Орон сууцны зээлийн урьдчилгааг бууруулбал зээлдэгчийн төлөх хүүний хэмжээ нэмэгдэнэ

/МУИС-ийн Эдийн засгийн сургуулийн Санхүүгийн тэнхмийн багш, доктор, профессор Л.Оюун/:

-Ипотекийн зээлийн урьдчилгааг бууруулах боломж бий юу?

-Орон сууцны зээл авахад урьдчилгаа авдаг үндэслэлийг хоёр зүйлээр тайлбарлана. Нэгдүгээрт, зээлийн эрсдэлийг бууруулах. Энэ нь зээл төлөгдөхгүй тохиолдол гарах үед барьцаанд байгаа орон сууцыг борлуулж үндсэн зээл болон х ү ү г төлүүлэх нөхцөлийг хангахад чиглэдэг. Яаж гэхээр худалдан авсан орон сууцны үнийг урьдчилгааны мөнгөөр бууруулж зарах ба хямдарсан байр хурдан борлогдох боломж бүрдэнэ. Хоёрдугаарт, байрны урьдчилгаа өгөх орлоготой гэдгийг батална. Ингэснээр зээл ирээдүйд төлөх орлоготой гэдэг нь батлагдана.

-Ипотекийн зээлийн урьдчилгааг 20 хувь болгож бууруулах нь иргэдэд өгөөжтэй юу?

-Орон сууцны зээлийн урьдчилгааг бууруулбал зээлдэгчийн төлөх хүүний хэмжээ нэмэгдэнэ. Тиймээс өгөөжтэй зүйл бараг байхгүй гэж хэлж болно.

-Зээлийн урьдчилгааг 20 хувь болгож бууруулахад иргэдийн худалдан авах боломж өсөх ч зээлийн хугацаа уртасч, дарамт үүсэх эрсдэлтэй гэж байна. Үүнтэй санал нийлэх үү?

- Санал нийлнэ. Би дээр хэлсэн. Хугацаа уртсах тутам төлөх хүүний хэмжээ өснө. Төлж байгаа хүү нь авсан зээлийн дүнгээсээ илүү гардаг.

-Манай улсад ипотекийн зээлийн систем ер нь хэрхэн хөгжиж байгаа бол?

-Давгүй хөгжиж байгаа. Жилийн хүү нь бусад төрлийн зээлийн хүүнээс бага. Орон сууц барих, худалдан авах зээлийг хүүгээр дэмжиж байгаа. Дээрээс нь орон сууцны зээлийн мөнгийг дахин эргэлтэд оруулах МИК үйл ажиллагаа явуулж байна. МИК нь 15-20 жилээр барьцаанд байгаа орон сууцнуудыг үнэлээд үнэт цаас гаргаж, түүнийг худалдан авснаар гүйлгээнд мөнгө гарах боломжтой болгодог. Олон улсад ийм ажиллагаа явуулдаг.

Заавал банкаар дамжих шаардлагагүй

/Нью Йорк хотын “Wall Street” банк, санхүүгийн дүүрэгт байрладаг “GlobeTax Services” компнийн санхүүгийн шинжээч О.Энхтайван:/

- Зээлийн урьдчилгааг бууруулахад иргэдийн худалдан авах боломж нэмэгдэх сайн талтай. Гэвч нэг сайн тал эсрэгээрээ түүнээс их муу дагаврыг бий болгодог. Орон сууцны салбарт чанаргүй зээлийн хэмжээ бараг байдаггүй. Харин урьдчилгаа 30 хувийг 20 хувь болгож бууруулахад чанаргүй зээлийн хэмжээ нэмэгдэнэ. Мөн зээлдэгчид өрийн дарамтад улам их орно. Хамгийн энгийнээр бодоход хүүгийн зардал өснө. Байр аваад таван жил зөвхөн хүүг нь төлдөг байсан бол энэ хугацаа багаар бодоход 7.5 жил болж нэмэгдэнэ. Урьдчилгааг бууруулахаар хүүгийн зардал өсөх болж байгаа хэрэг. Мөн 30 хувиа төлөөд сая төгрөгийн орлоготой өрх 40 орчим ам метр байр зээлээр авах боломжтой байсан бол боломжгүй болно. Үүнийг журмаар зохицуулна гэж ажлын хэсгийнхэн хэлэх байх. Гэхдээ арилжааны банк эрсдэлээ тооцож аль болох чанартай зээлдэгчтэй байхыг бодно. Уг нь нийслэл ч юм уу төрөөс зах зээл дэх орон сууцны байрыг худалдаж авах хэрэгтэй. Тэгээд нийслэл, төрийн орон сууцын корпорациар дамжуулж иргэдэд олговол зүгээр. Тэгвэл зээлийн хүү ч буурах боломжтой. Заавал банкаар дамжих шаардлагагүй гэж бодож байна.

Д.Мөнх