-Та эмч нарыг орон нутагт ажлуулсан гэж байсан. Орон нутгийн иргэдийн өвчлөл ямар байна вэ. Ямар өвчлөл зонхилж байсан бол?

-Би саяхан орон нутагт ажлаад ирлээ. Мөн орон нутагт ажлаад ирсэн эмч нартай уулзахад зүрх судасны өвчлөл хамгийн их байна гэсэн. Үнэхээр тулгамдаж буй өвчлөлийн нэг гэдгийг өөрөө явахдаа ч мэдэрсэн. Зүрх судасны өвчлөл дундаа даралт ихсэх, зүрхний цусан хангамжийн дутагдалд орох, цус харвах, цус харвасны дараах эмгэгүүд зонхилж байна. Түүнчлэн хоол боловсруулах эрхтэний буюу цөс, ходоод, нойр булчирхайн өвчлөл дээгүүр байна. Мөн нялхасын өвчлөл ч гэсэн хүрээгээ тэлсэн байгаа нь анзаарагдсан. Энэ дундаа шүдний асуудал дээр ноцтой дүр зураг ажиглагдаж байгаа юм. Монголчуудын амьдарч ирсэн амьдралын хэв маяг өөрчлөгдөж ирсэнтэй холбоотойгоор шүд цоорох өвчин ялангуяа хүүхдүүдийн дунд газар авсан байна. Хүүхдийн шүдний өвчлөлөөс гадна ирээдүйд 20-40 жилийн дараа Монгол Улсад хэт чихэрлэг хоол хүнс хэрэглэсний дараагийн үр дагавар гарах хандлага байгаа нь сэтгэл эмзэглүүлж байгаа. Үүнээс урьдчилан сэргийлэх дорвитой томоохон арга хэмжээг авахгүй бол нийгмээрээ чихрийн шижин өвчин, таргалалт, бодисын солилцооны өвчтэй болох нь ээ.

-Одоо тэгээд яах ёстой юм бэ?

-Одоо чихэрлэг ундаа, сахар ихээр агуулсан хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа үйлдвэрлэгч нартаа ойрын хугацаанд буюу ирэх оноос та бүхэн бүтээгдэхүүн дэх сахарын агууламжийг эргэн харж багасгаачээ гэж уриалмаар байгаа юм. Үндэсний үйлдвэрлэгчид маань Монголын ирээдүй болсон балчир үрсээ эрүүл өсөн торниулахын тулд нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлан сахарын агууламжаа бууруулаад эхэлбэл 20-30 жилийн дараах эрүүл Монгол хүнийг өсгөхөд үнэтэй хувь нэмэр оруулах юм. Энэ бол хойч үедээ хийх томоохон буян гэдгийг бодох ёстой. Бидэнд сургамж болох томоохон гашуун түүхүүд бидний өмнө бэлхнээ байсаар байна. БНХАУ тэрбум 700 сая хүн амтай боловч чихрийн шижин өвчтэй 100 сая иргэн байна гэсэн судалгаа бий. Сахарын өмнөх үед ирчихсэн 150 сая хүн тэнд шаналж байна. Энэтхэг улсад гэхэд чихрийн шижин өвчтэй 80 сая хүн байгаа гэсэн судалгаа гарсан. Ноцтой байгаа биз? Би дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын баталгаатай тоон мэдээлэл дээр үндэслэж яриад байгаа юм. Монгол Улс эдгээр орнуудын араас ороход ойрхон байгаа юм. Сүүлийн арван жилд сахарын өвчин .. нэмэгдсэн байна. Чихэрлэг, газтай хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч нар маань яамны сайдын үг гэдгээр хүлээж авах бус хэдэн жилийн дараах өөрсдийн үр хүүхдийн ирээдүй гэдэг талаас нь хүлээж аваасай. Төрүүлсэн эцэг, эх үр хүүхдийнхээ төлөө юу хийж болох вэ гэдэг өнцгөөс харж бүтээгдэхүүнийхээ чихэрлэгийг багасгахыг чин сэтгэлээсээ хүсч байгаа юм. Түүнээс биш Монголын төр үйлдвэрлэгчдээ дарамталж байна гэж битгий хараасай. Бүтээгдэхүүн дэх сахарын хэмжээг багасгана гэдэг бол тийм хэцүү биш биз дээ. Түүнээс гадна ард иргэд маань өөрөсдөөч чихэрлэг хүнс бага хэрэглэхийг уриалж байна.

-Уриалгаа тэгээд хүнсний үйлдвэрлэгчдэдээ хүргэв үү. Юу гэж байх юм?

-Уулзалт зохион байгуулах гэсэн боловч ирцээс болоод цуцалсан. Учир нь үйлдвэрлэгчид маань хүнсний бүтээгдэхүүнийхээ чихэрлэгийг багасгахаар шууд борлуулалтад нь нөлөөлнө гэж болгоомжлоод байх шиг байна. Би харин эсэргээр бодож байгаа. Манай иргэдийн эрүүл мэндийн боловсрол ер нь их сайжирсан шүү дээ. Иргэд маань чихэрлэг багатай бараа бүтээгдэхүүн илүү их соирхож байгаа. Тиймээс түрүүлж сахарын агууламжаа бууруулсан компанийн бүтээгдэхүүн харин ч илүү борлогдоно. Ер нь эрүүл хүнсийг дэмжигч байгууллагыг төр нь тал бүрээр дэмжих нь зүйтэй. Миний хувьд уриалгаа гаргаад шуудангаар уриалгаа явуулчихсан. Одоо л бид эрүүл мэндийнхээ төлөө зоригтой алхам хийхгүй бол оройтох гээд байна. Энэ бүгдийг зөв өнцгөөс нь харах байх гэдэгт итгэж байгаа.

-Зүрх судасны өвчлөл их байгаа нь юутай холбоотой юм бол?

-Манайхан гурван цагаан хор гэдгийг сайн мэднэ. Тэгсэн хирнээ амьдрал дээрээ хэрэглээд байгаа. Давс, өөх тосны хэрэглээ өнөөдөр асар их байна. Монголчууд мах, өөх, гурилаар л үндсэндээ хоолоо хийж иддэг. Үүнийгээ жигнээд бууз болгодог. Шарахаараа хуушуур, чанахаараа гурилтай шөл, махтай холиод хуурахаараа цуйван болгоод идчихдэг. Зүрх судасны өвчлөл өөх тостой л холбоотой. Би хүний бие дэх судсыг сантехникийн хоолойтой харьцуулж хэлмээр байна. Хүмүүс 00-ын суултуур, сангийн хоолой руугаа тос битгий хийгээрэй бөглөрнө гэдэг. Тэгж ярьдаг хирнээ өөрсдийнхөө биерүү тосыг хайр найргүй цутгаж байдаг. Ингэснээр судасны хана зузаарсаар эцсийн бүлэгтээ зүрхний шигдээс болоод үхэхийн даваан дээр л үүнийг ойлгодог. Даанч энэ үед бүх зүйл нэгэнт оройтсон байдаг. Монгол оронд цусны даралт ихсэх өвчин залуужаад байгаа нь үүнтэй л холбоотой. Багаасаа өөх, тосыг бага хэрэглээд сурчихвал урт наслах боломжтой юм. Энэ нь хүмүүсийн мэдлэгтэй холбоотой байна уу, эсвэл мэдсээр байж хэрэглээд байна уу гэдгийг ялгах хэрэгтэй. Сахарын уриалга гараад биелэлээ олоод ирэхээр өөх тосны эсрэг уриалга гаргах бодолтой байгаа. Нийтийн хоолны газруудад ороход л хоолны дээр их хэмжээний тос хөвж байдаг. Би хувьдаа тосыг нь ялгаж байгаад хоолыг иддэг. Тосыг нь ялгахгүй идэж байгаа маш олон хүн байгаа шүү дээ. Нийтийн хоолны газрууд үүн дээрээ анхаарах шаардлага байна. Анхнаасаа л хоолондоо өөх тосыг бага хийчихвэл болчихно. Өөх тостой л бол нүнжигтэй сайн хоол гэсэн ахар болдлоосоо салах хэрэгтэй болчихсоныг бидний эрүүл мэнд хэлээд байна.