Эдүгээ Дорно дахины Анагаах ухааны чиглэлээр хорь гаруй жил ажиллаж буй түүний оюун санаа, хөлс хүч, цаг хугацаагаа зарцуулан бичсэн “ Монгол ховс, био орон зайн эмгэг, эмчилгээ” ном Герман улсад хэвлэгдэж байгаа билээ. Энэ талаар болон ховсдох эмчилгээний талаар “Сэтгэшгүй” эмнэлгийн Ерөнхий эмч, Дорно Дахины Анагаах Ухааны доктор, профессор С.Хүрэлбаатар эмчтэй уулзаж ярилцлаа.

Анх сэтгэшгүй эмнэлэг байгуулагдаж байсан түүхээсээ ярихгүй юу?

1990 онд ардчилсан хувьсгал гарсаны дараа хувийн хэвшлийн эмнэлгүүдийг цомхотгосоноос манай эмнэлэг үлдсэн. Манайх  1991-ээд оны анхны арав гаруй хувийн эмнэлгүүдийн нэг.Тэр үеэс  эдүгээ хүртэл 21 жил болсон байна. Энэ хугацаанд надад алдаж, оносон зүйл их байсан. Тэр үед манайх нэг сувилагч нэг эмчтэй байгуулагдаж байсан. Одоо эмнэлэг маань 15 ажилчидтай ард иргэдээ эмчилж үйлчлээд явж байна. Өнөөдөр энэ өндөрлөгөөс харахад Монгол улс хувийн эмнэлгүүдийг дэмжсэн түүхийг би л лав олж харсангүй. Улсын эмнэлгээ дэмжээд явчихсан. Тэр утгаараа өнөөдөр улсын эмнэлгийн оношилгоо эмчилгээ нь дэлхийн түвшинд хүрсэн байна. Зарим хувийн эмнэлэг ч  дэлхийн түвшинд хүрсэн. Үүний нэг нь манай эмнэлэг. Би 21 жилийн турш ажиллаж амьдарч байхдаа янз янзын хүмүүстэй уулзаж байсан. Зовж шаналсан олон хүн над дээр ирсэн, олон ч хүн миний гар дээр нас барж байсан, бүр миний хүүхдийг ганц хоёр  цаг сунгаад амьд байлгаад өгөөч гэж гуйж байсан хүмүүс  ч байсан. Энэ бүхнээс үндэслээд би ховс био орон зайн өвчлөлийн номоо бичсэн юм. Үүнийг би 13, 14 жилийн өмнөөс бодож тунгааж сүүлийн 4 жил бичсэн. Ийм түүхтэй ном.  Миний хийсэн туршилт бариа заслыг ховстой уялдуулж хийсэн эмчилгээг би урд өмнө ямар ч ном хэвлэлээс олж хараагүй. Энэ бол цоо шинэ анагаах ухааны чиглэл. Монголын анагаах ухаан үүнийг хүлээн зөвшөөрч эмчилгээний цоо шинэ чиглэл бий болно гэж үзэж байна.

Таны ном олон улсын зах зээл дээр худалдаалагдах гэж байгаа. Ийнхүү дэлхийн зах зээл дээр гаргахад тодорхой шалгуур мэдээж байдаг байх?

Германд улсад  Монголоос өмнө нь нилээн хэдэн ном шалгуурыг нь даваагүй буцсан байдаг юм билээ.  Өнөөдрийг хүртэл Монгол улсаас шинжлэх ухааны чиглэлээр бичигдсэн Монгол зохиогчтой ном байдаггүй. Анх би 2011 оны 9 дүгээр сард орчуулгыг явуулаад  удалгүй  Германаас хүлээж авлаа. Манай редакторууд хянаад дахин хариу хэлнэ гэсэн хариу авсан юм. Арваад хоногийн дараа тэд илүү нарийн мэргэжлийн редакторууддаа өгсөний дараа таны ном 100 хувийн дэмжлэг авлаа гэсэн. Тэгээд аливаа нэг шашин сурталчилаагүй, муу хэлээгүй, бусдаас хуулбарлаагүй, номны нэр давхцаагүй буюу ижил төстэй уран бүтээл гараагүй эсэх талаар сайтар шалгасны үр дүнд гэрээгээ хийсэн. Германы Гёте-ийн нэрэмжит хувьцаат компани өөрийнхөө бүтээгдэхүүнийг маш сайн шалгаж авсан. Тэрнээс  манайхан шиг орчуулсан, бэлэн бүтээлийг хяналт шалгалт багатайгаар шууд хэвлэдэггүй юм байна. Өнөөдөр манайхны бичиж орчуулсан номон дотор ямар ч шинжлэх ухааны зүйл алга. Жишээлбэл Оросын зөн билэгч Мехди нь би тэгж зөвлөдөг, тийм юм зохиож байсан, тэгж үздэг гэхээс биш хүнд өгөх өгөөж, шинжлэх ухааны бодитой зүйл байхгүй, хүнийг  яаж үздэг юм бэ гэх анхан шатны юм байхгүй байгаа юм. Өнөөдөр номны хэвлэлт,  чанар, соёлоор Герман улс тэргүүлдэг. Америкт хэвлэгдсэн номыг Германд хэвлэлтийн шаардлага хангахгүй байна гээд  хэвлэдэггүй юм байна лээ. Иймээс миний ном Германд хэвлэгдэж байгаад баяртай байна. Номны хувьд би өөрөө өөртөө омогшдог, өөрийгөө дөвийлгөдөг. Номын хуудас болгонд нь цоо шинэ мэдээллүүд байгаа. Гарчиг бүр анагаах ухаанд дэвшүүлсэн асуудлууд. Дэлхий нийтээр хүмүүс ховсоор эмчлүүлнэ гээд яриад байдаг. Тийм сэдвээр бичигдсэн номнууд байдаг. Ховс нь 1600 оноос хойш Антон Мисмерийн онолоор явж ирсэн. 1800 онд Зигменд Фрейд эх хүүгийн онол гэж зохиосон байдаг. Ийнхүү явсаар ховсын шинжлэх ухааны онолд дэвшилтэт зүйл хийсэн хүн нь Оросын Паулов гэж эрдэмтэн юм. Гэхдээ тэрээр  хүнд рефлексийн замаар ховс хийнэ гэсэн мөн чанарыг гаргаж тавиад ходоодны төв тархинд байдаг юм байна гэдгийг гаргасан. Эдгээр нь тухайн үеийн шинжлэх ухааныг хөдөлгөсөн боловч өнөөдрийг хүртэл түрүүний миний нэр дурьдсан эрдэмтдээс илүү гарсан хүн олдсонгүй. Тэр бүгдээс би илүү гарч шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхийн  төлөө одоо хүртэл явж байгаа.
1780-аад оноос хойших ховсын шинж тэмдэгүүд одоо г хүртэл явж байгаа. Техник технологийн эрин үед ийм хэвээр явна гэдэг сонин. Тэгэхээр энэ шинжлэх ухаан техникийн ололтыг бид ашиглах хэрэгтэй. Тэгж байж шинээр сэтгэнэ. Өнөөдөр хүмүүс ярьдаг л даа. Хүрлээ чи агуу дэмийрэлтэй юм аа. Чи есүсийг үгүйсгэж байна, будда-г үгүйсгэж байна гэж. Хэрвээ би есүс, будда миний багш гэж бодож явсан бол энэ номыг  бичиж  чадахгүй байсан. Буддын сургаалийн уншаад хүнд хайрлуулаад, шүтүүлээд суусан шалхайсан лам байдаг. Тэгвэл би дээрээ шүтлэггүй мөнх тэнгэрийг , орон зайгаа шүтэж явсан. Энэ шүтлэг маань өнөөдөр намайг энэ хүмүүсийгн амьдралд будда, есүсийн үгүйрэлт хийх бололцоог олгосон. Дэлхийн 15  ховс оронд есүс будда ордог. Эцсийн эцэст шашны сургуулиуд нь бүгдээрээ хүнийг ховсдох аргууд байдаг. Шашин нь өөрөө ховсын шинжлэх ухаан. Үүнийг хүмүүст ойлгомжтойгоор ялгаж салгаж ойлгуулах тайлбар надад бий. Тийм учраас энэ шүтлэг анагаах ухаанд маш том өөрчлөлт хийсэн. Миний номыг уншиж ойлгоод анагаах ухаантай хослуулж чадвал бид амжилтанд хүрнэ. Өнөөдөр би чамд цоо шинэ санаа хэлэхийг хүсч байна. ЭМШУИС-н захирал Ц. Лхагвасүрэн, Гандантэгчилэн хийдийн тэргүүн хамба Д. Чойжамц  нартай уулзаж ярилцлага хийхийг би танай сайтаар дамжуулж  хүсч байна. Яагаад гэвэл хүн гэдэг обьектийг яагаад анагаах ухаан судлаад байдаг юм,  нас барангуут яагаад лам судлаад байдаг юм бэ, 14 хоногийн дараа сүнс нь зайлчихач гээд л хонх дамраа дуугаргаад эхэлдэг тийм явдал бий. Яагаад үүнийг монголын анагаах ухаан судалж болдоггүй юм. Тэхлээр Шашы дээд сургуулийг татан буулгах хэрэгтэй. Үүнийг ЭМШУИС-н харъяа болгох ёстой. Бүх анагаах ухааны сургуулиудын оюутнуудад заах ёстой. Гэхдээ төвд биш монгол хэл дээр заах ёстой. Өнөөдөр тийм бололцоо бий. Яагаад гэвэл монголын үе үеийн бүх эрдэмтэд төвд хэл дээр зохиолоо бичсэн байдаг. Тийм ч учраас би энэ уламжлалыг дагаад Герман хэл дээр өөрийнөө номыг бичсэн. Би энэ номонд 20, 30 жилийг бодож сэтгэж зарцуулсан болохоор ямар нэг хөрөнгө олохыг бодож байна, хүн л юм чинь.
Тэгэхээр үүнийг хэдэн хувь хэвлэх вэ гэдэг асуудал гарч байгаа юм. Герман, Австри, Швейцарийн уншигчид намайг хэр хүлээж  авахаас шалтгаалж энэ номыг монголд хэдэн хувь хэвлэх вэ гэдэг нэг ёсны зах зээлийн судалгаагаа хийнэ. Ердөө л энэ. Манай лам багш хүний нутагт эрдэмээ гайхуул гэж захидаг юм. Тийм учраас би ямар ч байсан номоо гаргалаа, миний ном хүний нутагт хэр борлогдох нь надад оньсого мэт үлдэж байна.

Ном маань гадаад дотоодын зах зээл дээр гарч байгаа. Тэгэхээр хүн амын хичнээн хувь нь ховс сонирхдог талаар судалгаа хийж үзсэн үү?

Сүүлийн үед дэлхий дахинд эмгүй эмчилгээг аягүй их хүсэмжилж байгаа. Эм болгон хор. Би цоо шинэ юм ярих гээд байна.Нэг юман дээр гайхдаг. Хүүхдийг төрөхөд  янз бүрийн вакцинууд хийдэг. Эдгээр нь явж явж сүүлдээ 20, 30 жилийн дараа дархлааны системийг өөрчилдөг. Үүнийг хэн ч ярьдаггүй. Тиймээс одоо хүн бүр харшилтай байна. Тэгвэл би эмч хүний хувьд би аливаа юмыг муугаар боддог. Та аваарт орчихвол яах вэ? Эмнэлэгт очно, тариа хийлгэнэ харшил өгнө, өвдөлтийн шоконд орно. Тэгэхээр эм тарианы хэрэглээг багасгаад бариа засал, био орон зайн сэргээх эмчилгээгээр хүнийг эмчилвэл сайн.
Жишээ нь хүн өнөөдөр уураг тархиныхаа 90 хувийг ашигладаггүй. 10 хувийг л ашигладаг. 10 хувийг хэн ашигласан гэвэл Маркс, Энгельс, Ленин гээд суут сэтгэгч нар ашигласан. Бид 6, 7 хувийг  л ашиглаж байгаа. Хэрвээ хүн 90 хувийг ашиглаж чадвал хүн эрүүл мэнддээ санаа зовохгүй байж болно. Нэгэн суут хүн хэлсэн байдаг. Хүн өөрийнхөө уураг тархийг 100 хувь ашиглаж чадвал дэлхий шиг шинэ орбитод оруулж чадна гэсэн байдаг. Эдгээр хүмүүс зүгээр байж байгаад сэтгээгүй, тийм боломж болоцоо байгаа  учраас сэтгэсэн байгаа юм.

Тэгэхээр таны ярианаас хүүхдийг төрөхөд вакцин хийлгэх шаардлагагүй гэж үзэх нь зөв үү?

Харин би тэгж бодоод л байна. Яагаад гэхээр энэ эь дархлаа болоод байна. Ховсдолтоор харшил өвчнийг их эмчилдэг. Бүх юманд харшил байна,ходоодонд, элгэнд, арьсанд, хамранд, нүдэнд харшил байна. Тэр бүү хэл нэг гэр бүлийн хүмүүс харшилтай байна, нөхрөөсөө харшилтай болчихсон эмэгтэй байдаг.

Ховс гэж юу вэ?

Ховс гэдэг бол эхийн бүүвэйн дуунаас эхэлдэг. Эхийн бүүвэйн дуу шиг гайхамшигтай зүйл байхгүй. Үүнийг сонссоноор хүүхэд нь тайвширна, амар амгалан байна, ухаантай сайн хүн болно. Харин эх хүн хүүхдээ хараадаг шиг муухай хараал байдаггүй. Хараалч хүн гэж байдаг. Тэр хүн хараал хийлээ гэхэд нөгөө хүний үсрээ л хөл гар нь хугарна.  Гэтэл эх хүн  өөрөө хүүхдээ муулвал хүүхэд яагаад ч өөдлөхгүй. Эх хүний хараал хамгийн аймшигтай.

Танай эмнэлгээр эрүүл мэндийн ямар асуудалтай хүмүүс голчлон үйлчлүүлдэг вэ?

Яг миний энергийг шалгасан тийм хүмүүс бараг ирдэггүй. Голчлон нурууны өвчтэй хүмүүс ирдэг. Би дандаа нуруу нугасны эмгэгүүд эмчилж байна. Тэгэхэд нөгөө хүний ходоод , элэг нь зүгээр болоод байдаг. Тиймээс би энэ тухай номондоо нэлээд хүчтэй оруулсан. Миний ном бол зүгээр нэг худалдаанд гараад зогсохгүй бэстселлер болно гэдэгт найдаж байна.Тэр бол ойлгомжтой. Би асар олон өвчтэй хүнийг эмчилсэн. Монголын анагаах ухаан эмчилж чадаагүй юмыг би эмчилсэн. Герман, Япон,Хятадад  эмчилгээгүй гэсэн хүмүүсийг би эмчилсэн. Дэлхий нийтэд байдаг захын мэдрэлийн хатингаршил гэж өвчин байдаг юм. Үүнийг би эмчлээд тухайн хүнийг хөл дээр нь босгосон  гэдгээ ам бардам хэлнэ. Тийм учраас зарим талаар дэлхийн шинжлэх ухааныг би хол даваад гарсан гэж боддог. Хэн ч намайг ингэж үнэлдэггүй. Би өөрийгөө үнэлдэг,  өөрөөрөө бахархдаг юм. Яагаад гэвэл миний бодож сэтгэж хийсэн бүхэн дэлхий нийтийн тэр ном хэвлэл дээр бичигдсэн зүйлтэй таараад байгаа юм, 2-рт хүн гэдэг чинь эд эрхтэнээс тогтсон. Жишээ нь чи зүрхтэй. Зүрх чинь цусаа шахна цус тархинд очиж тэжээлээ авна. Хүний зүрх зогсонгуут хүн үхдэг. Гэтэл толгой өвдөхөд  толгойны өвчин гээд эм өгөөд байдаг. Гэтэл зүрхнээс ганцхан судас агшсан байхад  толгой өвдөж байгаа. Тэр судсыг тавиагүй байхад толгойны өвчин зүгээр болохгүй. Ингээд нэг нэгнээсээ уялдаатай байдаг.Ходоодны өвчнийг эмчлэхдээ яагаад толгойг нь эмчлэхгүй ходоодыг нь эмчлээд байдаг юм. Тэгэхээр энэ бүгдийг  эмгүйгээр эмчилдэг учраас би бусдаас давуу. Яагаад уламжлалт анагаах ухааны эмч нар давуу байдаг вэ гэвэл үүнд л байдаг юм. Аль ч уламжлалын эмч дээр очиход яг л миний ярьдагийг ярина.
Энэ амьдралдаа би долоон ном бичнэ. Долоо дахь ном бол ховсын аргачлал байх ёстой. Үүн дээр би дөрөв, таван жил сууна. Тухайлбал би өөрийн ярилцлагуудаар ном хэвлүүлнэ. Өөрийнхөө  амьдрал дээр тулгуурлаад “Үхэл бөгөөд амьдрал”  гэдэг роман бичсэн. Тэгэхээр хүмүүс гайхаад байдаг юм. Намайг роман бичлээ худлаа байх гээд. Энэ нь өвчтөнүүдийн над дээр ирж ярьсан яриа, ховсдолтоор эмчлэх,  дэлхийн ховсдолтын талаарх асуудлуудыг  уран зохиол хэлбэрээр бичсэн ховсын тухай ном юм. Дараа дараагийн номыг би  хэлмээргүй байна. Ямар ч байсан ном бичих аргыг би олсон.
Өнөөдөр Монголчуудын дундаж наслалт жар байгаа. Энэ нь монголд олон шашин шүтсэнтэй холбоотой. Миний номон дээрээс унш. Бөө лам хоёрын шашин таарахгүй, есүс будда хоёр таарахгүй. Есүс бөө хоорондоо таарахгүй. Ийм таарахгүй юмыг хүмүүс хүчээр толгойдоо суулгахаар тэд чинь хоорондоо тохирохгүй шүү дээ. Мэдээлэл гэдэг нь ерөөсөө  гурван газар хадгалагддаг. Нэгдүгээрт Мөнх тэнгэрт, хоёрдугаарт уураг тархинд, гуравдугаарт чиний био орон зай дотор хадгалагдана. Гол нь орон зай гэж ву вэ, био орон зайн өвчлөл гэж юу вэ гэдгийг дэлхийд анх удаа би гаргаж тавилаа. Хүн яагаад хараал хийлгээд хорин дөрвөн  цагийн дотор үхдэг юм, хараал яагаад үе дамждаг юм, хараал гэж  юу вэ гэдгийг хэн ч хэлэхгүй. Энэ бүгдийн тухай би номондоо бичсэн байгаа.

Ер нь био орон зайн өвчлөл гэж яг юуг хэлээд байна вэ?

Чиний  эргэн тойронд буй орон зай, Аура буюу гэрлэн бие гэж ярьдаг. Энэ бүхэн байгаад байхад орон зайг хардаг машин байна гээд байдаг. Энэ бол худлаа. Дэлхийд био орон зайн асуудал бол зөвхөн зураг авдаг энэ тэр гэж байхаас  гүн гүнзгий судалгаа байхгүй. Харин миний номыг уншсаны дараа энэ бүгдэд эргэлт гарна. Дэлхий нийт арай өөр өнцгөөс орон зайг харна судална. Тийм учраас хуудас болгоноос нь шинэ санаа гарна гэж хэлээд байгаа юм.

Таны яриаг сонсоход ном чинь сонирхол их татаж байна. Ер нь хүмүүст үр өгөөжөө өгөх байх, Монгол ховс дэлхий дахины ховсын түүхэнд орж байсан болов уу?

Мэдээж тэгэлгүй яахав. Би итгэлтэй байна. Дэлхий нийтэд эртний Хятад, Япон, Эртний Оросын ховс гэж байдаг. Монгол ховс гэж түүхэндээ байгаагүй юм. Ховсын түүхэнд Монгол ховс гэж ийм юм байдаг гэдгийг дэлхийд харуулахыг би хүсч байна. Тэднээс монголчуудын ухаан дутахгүй. Гагцхүү санхүү, эдийн засгийн асуудал хэцүү байна Монголд. Тэрнээс  дэлхий дахинд гарах хичнээн сайн эрдэмтэд бий. Манайд тийм бололцоо байгаа. Эдийн засаг санхүү байхгүй учраас өнөөдөр өдрийн талхны мөнгөө олох гэж үр хүүхдээ тэжээх гэж явсаар хайран сайхан генийг устгаж байгаад харамсаж байна.

Таныг ажил бүтээлээ олонд таниулж Монголын нэрийг дэлхий даяар гаргаж буйд бахархаж байна?

1992 онд Мэгжид Жанрайсагийг хичнээн мянган доллараар босгосон. Энэ өнөөдөр монголын ард түмэнд юу ч авчраагүй. Хоосон төмөрт л өчнөөн сая доллар зарцуулсан. Үүнийг хараад харамсаж байсан.
Өнөөдөр бөөгийн болон шашны асуудлыг авч хэлэлцэх цаг болсон. Хүн бол мал байхгүй юу. Мал хэзээ ч шашин шүтдэггүй. Хүн хоёр хөл дээрээ явдаг мал. Ганц ялгаа нь ярина, бичнэ, хувцас өмсөнө. Бидний алж идээд байдаг хонинд хүртэл зүрх байдаг шүү дээ.Энэ утгаараа мал.
Надад Монгол гэсэн сэтгэхүй байна, сэтгэл байна. Монголын ген надад  байна. Монгол хүн ийм шүү гэж дэлхий нийтэд харуулахыг хүсч байна. Анхны алхамаа би хийсэн. Манай найз нөхөд баяр хүргэдэг л юм. Гэхдээ одоог хүртэл зорьж ирж баяр хүргэсэн хүн нэгээхэн ч алга. Монгол хүн бүр сэтгэхүй сайтай. Зүгээр нэг хүний тархинд инженерийн сэтгэхүй явж байдаг. Гагцхүү хамтарч ажиллахыг мэддэгүй, атаархуу сэтгэлтэй. Нөгөө тамын тогооны онигдой байдаг шүү дээ. Би ахиад ярья. Хүмүүсийг тамын тогоонд чанасан гэнэ лээ. Бусад орнууд нэг нэгнийгээ өргөө л гаргаад байх юм гэнэ. Харин Монголчууд нэгнийгээ татаж унагаагаад чанагдаад дууссан юм гэдэг.
Би долоон номоо бичиж дууссаныхаа дараа бизнесийн салбар луу орно гэж бодож байгаа. Намайг тойрсон хичнээн хүн байна.Энэ бүгдтэй нийлж бүгдийг өргөжүүлье, илүү олон  хүний амьдралыг нь залгуулъя. Намайг ингэж сайн эмчилгээ хийж байна. Энэ шинжлэх ухааныг ингэж сайхан баталлаа, үүнийгээ өргөжүүл гээд төр засгаас ганц мянган төгрөг өгсөнгүй. Дэлхий дахинд бол магадгүй эмнэлгийг чинь бариад өгье гээд гүйх байх. Ийм байдлаас болж Монголд олон эрдэмтэд хүслээ хаясан гэдгийг би хэлж чадна.
Эндээс халтираад ярихад ажилгүйдлийн  тухай ярихад энэ нь байх ёстой юм. 16-р зууны үед үйлдвэрлэл орж ирлээ гээд тариачид босч байсан. Манай нэг найз монголд үйлдвэрлэлийн нэг салбар оруулж ирье гэж ярьж байна. Гэтэл түүнд нь гуравхан хүн ажиллах гэнэ, бас Хятадууд энд цахилгаан станц барьж өгье гэж ярьж байсан, хичнээн хүн ажиллах вэ гэхээр таваас зургаан хүн л ажиллана. Гэтэл одоо цахилгаан станцад хоёр, гурван мянган хүн ажиллаж байна. Тэгэхээр үйлдвэрлэл хичнээн автомажиж байна, төдий чинээ ажлын байргүй болно.Иймээс  ажилгүй хүмүүстэй төр засаг эднийгээ тэжээхээс өөр замгүй. Яагаад гэвэл ажлын байрыг нь автомажжуулаад байгаа юм чинь. Ердөө л энэ.

Шинэ технологи нэвтрүүлээд эрин зуунтай хөл нийлүүлэхгүй, хуучин олон шат дамжлагаар олон хүнийг ажиллуулья гэж үү?

Уул нь бол тэгэж байж л ажилтай байх байсан. Шинжлэх ухаан техникийн асар өндөр дэвшил ороод ирсэн.Тэдний бүтээл өндөр учраас түүнд ажиллаж  чадахгүй хүмүүсээ тэжээхээс өөр арга байхгүй. Нөгөө талаас монголын ажилгүй иргэд ажил хийж чадахгүй байна, ажлын байр байна. Цэвэрлэгчийн ажил хийх хүн олдохгүй байна ш дээ.Ажлаа хаяад алга болж байна, хулгай хийж байна. Өнөөдөр утаа гэдэг нэрийн дор асар их мөнгө урсаж байна.Үүнийг хэн утаагүй болгож чадах вэ гэвэл улс төр л чадна. Гэвч тэдэнд толгой алга байна. Би барилгын салбарыг хэрхэн гацаанаас нь гаргах талаар нэг асуудлыг одооноос жилийн өмнө тавьж басан. Тэр нь юу вэ гэхээр оюу толгой таван толгойгоос орж ирж байгаа мөнгийг иргэдэд орон сууц хэлбэрээр өгөх хэрэгтэй. Тэгвэл барилгын салбар ч, банк ч өөрөө дампуурлаас гарна.
2012 оны  12 дугаар  21-ний өдөр нарны есөн гариг давхцана. Энд соронзон орны өөрчлөлт орно. Энэ нь хорь гучин минут магадгүй нэг цаг үргэлжилнэ. Үр дүн нь хүний био орон зайд асар их өөрчлөлт орно. Сая би  японы газар хөдлөлтөд өртсөн монгол охиныг эмчилсэн. Тэр бол орон зайн өвчлөл. Үүнээс яаж сэргийлэх вэ  гэвэл хүн  эрүүл био орон зайтай  л байх хэрэгтэй. Үүнийг эмчилж чадах надаас гадна ганц хүн нь манай багш. Ийнхүү бид био орон зайгаа эрүүл байлгаж чадах юм бол даван гарч чадна. Итгээд надаар эмчилгээ хийлгэвэл өвчин бага тусаж тэрхүү галав юүлэх үеэр  амь нас нь аюулгүй байна.

Ховсоор эмчлүүлэх хүсэлтэй хэр их хүн байна. Танайхаар эмчлүүдэг танай үйлчлүүлэгчид гэж тогтсон уу?

Тогтсон гэж хэлж чадахгүй. Өөр хүмүүс  эм өгч, тариа тарьдаг. Бүх эм хор. Эм бол бизнесс шүү дээ. Хүнд эм өгөөд өвчнийг дарахад хэсэг хугацааны дараа нөгөө хүн чинь нөгөө эмээ авахаар, эмчлүүлэхээр буцаж ирж байдаг. Харин миний хувьд бол бариа засал хийгээд бүр мөсөн эмчилчихээр нөгөөдүүл чин ирэхгүй. Дээд тал нь 12 жил болоод нөгөөх чинь одоо л өвдөх нь гээд ирдэг. Тэгэхээр надад тийм тогтсон ашиг бизнесс  байдаггүй. Нэг өвчтөнөө  дахин давтаж авдаггүй. Тиймээс би тогтмол арван  хүн үзээд  нөгөөдүүл байнга ирээд мөнгөө төлөөд бариа засал хийлгээд байна гэдэг зүйл байхгүй.

Ер нь танай эмнэлэг үнэ төлбөрийн хувьд ямар байдаг вэ?

Сая эмнэлгүүд үнээ нэмээд л байна. Манайх нэмээгүй. Би ижил төстэй эмнэлгүүдийн  доод ханшийг барьдаг. Бүх биеийн бариа засал 12000 байдаг. Өөрийгөө үнэлээгүйдээ ингэж бууруулсан юм байхгүй. Ер нь бол ард иргэддээ хямд үнээр  үйлчилдэг.

Ярилцлагынхаа төгсгөлд та иргэддээ хандан эрүүл мэндэд тустай зөвлөгөө өгнө үү?

“Эмийн дээд ширгээсэн ус
 Эмчилгээний дээд бариа засал” гэдгийг хэлье. Монголын мэс заслын тогтолцоо их ахиж байна. Мэс заслын эмч нартаа www.emch.mn сайтаар дамжуулж олон  шинэ соргог зүйл хийгээсэй гэж хүсч байна. Жишээ нь, өнөөдөр бөөр элэг шилжүүлэн суулгаад эхэлсэн нь маш том амжилт юм. Энэ бүгд  Монголд зайлшгүй өндөр түвшинд байх хэрэгтэй байна. Төр засгаас гадаад оронд сурах хүмүүстээ хөрөнгө битгий хайрлаач ээ гэж хүсье. Бид яагаад Монголдоо эрүүл мэндийн хүссэн үйлчилгээгээ бүрэн авч эрүүл амьдарч болохгүй гэж. Нөгөөтэйгүүр бэл бэнчингээр нь бус Монголын төлөө зохилох зүрхтэй хүмүүсийг төрд гаргах хэрэгтэй. Бид өнөөдөр эрдэмтдийнхээ хүчээр дээшээ гарч улс орон маань хөгжих учиртай. Ард түмэндээ эрүүл энхийн дээдийг билэгдэн ерөөе.