Анагаах ухааны доктор Д.Наранжаргалтай вакцины талаар ярилцлаа.

-Монгол Улс хүн амаа хоёрдугаар сарын 28-наас эхлэн вакцинжуулж эхэлсэн. Ер нь вакцинжуулалтын зохион байгуулалтыг та юу гэж харж байгаа вэ?

-Одоогоор ирсэн вакцин нь дуусчих шиг боллоо, төлөвлөгөөт хугацаандаа ирнэ гэж байсан ирсэнгүй. Уг нь гайгүй сайн зохион байгуулалттай явж байсан чинь вакцин нь олдохоо байчихлаа. Вакцин нь хүрээд л ирвэл учрыг нь олоод түргэн шуурхай хийчих л юм байна гэж харж байна.

-ЭМЯ-наас “БНХАУ-аас орж ирэх вакцин хойшилсон учраас “Синофарм” үйлдвэрийн вакцины хоёр дахь тунг давхар хойшлуулахаас өөр аргагүй болсон” гэж мэдэгдсэн.

Уг нь бол вакцины хоёр дахь тунгаа хадгалах ёстой биз дээ?

-Яахав, дараагийн вакцин нь яг товлосон хугацаандаа ирнэ гэсэн цагт вакциныг хадгалахгүйгээр хийж болно л доо. Учир нь нэг дэх тунгаа хийлгэсэн хүмүүс тодорхой хэмжээний хамгаалалттай болчихож байгаа юм. Жишээлбэл, бид 800 мянган тун вакцинаар 400 мянган хүнийг бүрэн хамгаалах уу, эхний ээлжинд 800 мянган хүнээ дархлаажуулаад эхлэх үү гэдэг л бодлого байсан. Анх ярьж байхдаа бол хоёр дахь тун дөрөвдүгээр сарын 15 гэхэд ирчихнэ гэж байсан, гэтэл анхны тун товлосон хугацаандаа ирсэнгүй.

Мөн AsztraZeneca вакциныг хийлгэсэн хүмүүс тавдугаар сарын эхээр хоёр дахь тунгаа хийлгэх ёстой. Гэхдээ энэ вакциныг хийлгэх цөөхөн хүн байгаа шүү дээ. Харин БНХАУ-ын “Синофарм” үйлдвэрийн вакциныг олон хүнд хийсэн. Хятад вакцины тухайд өчигдрөөс нэгдүгээр тунгаа хийлгэсэн хүмүүсийн 28 хоног нь гүйцчихсэн хоёр дахь тунгаа хийлгүүлээд эхлэх ёстой байсан. Гэхдээ БНХАУ-ын Өвчний хяналт сэргийлэлтийн төвөөс вакцины хоёр дахь тунг 21-56 хоногийн дотор хийхэд асуудалгүй гэж үзэж байгаа юм билээ. Тэгэхээр хоёр дахь тунг 21-56 хоногоор тооцвол дөрөвдүгээр сарын сүүл тавдугаар сарын эхэн үеэс эхлээд хийгдэх ёстой болно. Ядахдаа 56 хоногтоо багтаад вакцин нь орж ирээсэй л гэж бодож байна даа. Хоёр улсын харилцаа байна, манай улс ямар ч байсан арга учрыг нь олоод авчрах байх. Нөгөөтэйгүүр хоёр дахь тунгаа хийгээд хэсэг хугацаа өнгөрсний дараа хамгаалалттай болно. Харин одоогийн халдварын тархалтыг харахад асуудал их л хүнд байна даа. Хүн бүхэн л халдвар хамгааллын дүрмээ сахиж, гэртээ суухаас өөр аргагүй л болж байна.

-“БНХАУ вакцинаа үр дүн муутай байна хэмээн зарлалаа” гэсэн мэдээлэл бий. ЭМЯ-наас тодруулахад энэ талаар судалж байгаа гэж хэлсэн. Танд мэдээлэл байна уу?

-Огт үр дүнгүй бол биш. Хятадын вакциныг ганцхан Монгол Улс ч биш өөр олон улсууд хийлгэж байна. Хамгийн олон хүнд хийсэн улс гэхэд Арабын нэгдсэн Эмират, Чили зэрэг газрууд байна. Эдгээр улс хүн амдаа Хятадын вакциныг нэлээн өндөр тунгаар хийчихээд байхад халдварын тархалтыг санасан хэмжээндээ хүртэл сайн буулгаж чадахгүй байна л даа. Гэхдээ энэ нь маш муу гэсэн үг биш. Хятадын вакцины хоёр дахь тунг хийлгэсний дараа 54 хувь хамгаалж, дархлаа тогтоно гэж ярьж байгаа. Жишээлбэл, бид 800 мянган хүнд Хятадын вакцин тарилаа гэхэд түүнээс 400 мянга нь хамгаалагдана. Мөн вакцин хийлгээд халдвар авсан ч бүр их хүндрэхгүй байх гэх мэт давуу талууд байна. Яахав, бусад вакцины сонголттой харьцуулахад муухан талдаа. Гэхдээ вакцин байхгүй бол тал хувиа ч хамгаалж чадахгүй шүү дээ.Одоо ерөөс хоёр дахь тунгаа авч ирж хийх нь л манай улсын хамгийн том зорилго болоод байна. Хоёр дахь тунгаа авч ирж хийж чадахгүй бол дархлаажуулалт, халдварын тархалтыг бууруулах ажил хий хоосон зүйл болчих гээд байна. Дээр дурдсанчлан Хятадын вакцины хамгаалах түвшин өндөр биш байгаа учраас хаа хамаагүй гадуур яваад байж болохгүй. Нөгөөтэйгүүр манайх гуравдугаар сард үзвэр үйлчилгээгээ нээчихдэг нь буруу зүйл болсон. Үүнээс болж халдвар маш их тархсан. Тийм учраас вакцин хийсний дараа ч гэсэн үзвэр үйлчилгээг бага багаар нээхгүй бол болохгүй.

-Вакцины хоёр дахь тунг заасан хугацаанд нь хийхгүй бол үр дүнгүй болох уу. Энэ талаар дэлгэрэнгүй ярихгүй юу?

-Үгүй, үр дүнгүй болохгүй. Харин хэт их хол байж болохгүй. Хэт хол зайтай хоёр дахь тунг хийх нь дахин нэгдүгээр тунг хоёр удаа хийлгэж байгаатай адилхан болох эрсдэлтэй. Мөн хэт ойрхон хоёрдугаар тунг хийх нь сайн биш. БНХАУ-ын “Синофарм” үйлдвэрийн вакцины хоёр дахь тунг 21-56 хоногийн хугацаанд боломжтой гэж үзэж байгаа. Тэгэхээр “Синофарм” үйлдвэрийн вакцины хоёр дахь тунг 21 хоногийн дараа, эсвэл 56 хоногийн дараа хийлгэхийн хооронд учиргүй их зөрүү гараад байх зүйлгүй. Ямар ч байсан хоёр дахь тун дөрөвдүгээр сарын сүүлээр ороод ирвэл хувь хүмүүс санаа зовоод байх зүйлгүй хоёр дахь тунгаа хийлгэчих хэрэгтэй.

-Хэрэв 56 хоногоос хэтэрвэл вакцины эхний тун үр дүнгүй болох уу?

-Вакцины судалгааны мэдээллийг харахгүй л бол ийм тийм гэж хэлэхэд хэцүү л дээ. Гэхдээ 21-56 хоногтоо хоёр дахь тунгаа хийхгүй бол асуудал их төвөгтэй болоод явчихна л даа. Гуравдугаар шатны судалгаа хийгээд байгаа гол шалтгаан нь таны асуугаад байгаа асуулт байхгүй юу. Хятадын вакцины тухайд судалгаа мэдээлэл хомс байна. AstraZeneca вакциныг Англи улс 12/7 хоногийн зайтай хийгээд халдварын тархалтаа тодорхой хэмжээнд бууруулсан. Тэгэхээр As­traZeneca вакцины хоёрдугаар тун 56 хоногийн дотор орж ирэхгүй байхад асуудал байхгүй, туршлага, судалгааны мэдээлэл нь бүгд байж байна.

-Хөл хорио тогтоосноос хойш тав хоног өнгөрлөө. Энэ хугацаанд халдварын тохиолдол буурахгүй улам бүр нэмэгдсээр л байна. Энэ хөл хорионы үр дүнг юу гэж харж байна вэ. Цаашдаа ямар хариу арга хэмжээ авбал зохимжтой вэ?

-Одоогоор халдварын тохиолдол буурах болоогүй л дээ. Хөл хорионы өмнөх өдрийн бужигнаанаар маш их халдвар тархсан байгаа. Тэр хүмүүс өчигдөр, өнөөдрөөс л гарч ирж эхэлж байгаа. Нөгөө талаас гэр бүлийн халдвар их байна, ер нь халдварын тоо тийм амархан буухгүй. Харин ч хөл хорионы сүүлийн хоногуудад нас баралтын тоо нэмэгдэх хандлагатай байна. Яагаад вэ гэхээр халдвар аваад тэр дороо хүндрэхгүй, нэлээд хугацааны дараа хүндэрч эхэлнэ. Ер нь энэ хөл хорио 14 хоногоор дуусна гэдэг эргэлзээтэй харагдаж байна. 14 хоногийн дараа эргээд бүх дэлгүүр, ААН-үүдээ нээнэ гэхэд хэцүү. Мөн өдөрт авч байгаа шинжилгээний тоо маш цөөхөн байна, арван мянган шинжилгээ л хийж байна. Тэгэхээр байж болох хариу арга хэмжээний аргууд нь хөл хориогоо уртасгах. Нөгөөтэйгүүр шинжилгээгээ өргөн хүрээнд авах, мөн вакцинаа түргэн хийх. Гэхдээ вакциныг өргөн хүрээнд хийсэн ч эргээд үр дүн гарахад нэлээд хугацаа шаардлагатай. Эхний тунгаас хойш 14 хоногийн дотор бага зэргийн хамгаалалт тогтож эхэлнэ, гэхдээ цөөхөн хувьд нь л тогтоно. Мөн хоёр дахь тунгаас 14 хоногийн дараа дархлаа тогтоно.

Түүнчлэн бид хоёр сарын хугацаанд 800 мянган хүнд эхний тунг хийлээ. Цаашлаад дахин вакцинаа авч ирээд хийлээ гэхэд дор хаяж сар хагасын хугацаа хэрэгтэй. Энэ хооронд халдварын тархалт, тоо айхавтар өөрчлөгдөхгүй. Тийм учраас иргэн бүрийн оролцоо чухал байна. Залуучууд өөрсдөө өвдөхгүй, хүндрэхгүй гэсэн бодолтой олноороо уулзаад байх эрсдэл их байна. Хэрэв тэгж уулзаж байгаа бол хөгшин ээж, аав дээрээ битгий очоорой.

Аль болохоор ажил, хичээлээ цахимаар зохицуулахыг хичээгээд хүнтэй уулзахгүй байх нь л зүйтэй. Нэгэнтээ ингээд их тархчихсан байгаа тохиолдолд хүмүүс хоорондоо уулзаад л байвал халдвар гинжин хэлхээгээр цаашаа үргэлжлээд л байна. Вакцин хэзээ ирэх, шинжилгээ хийх зэрэг нь биднээс хамаарахгүй учраас хүн бүр дор бүрнээ гэр бүлээ хамгаалах нь нэн чухал байна.

С.Лхамсүрэн